Գրաբարյան օրեր

***

ԾՆՈՒՆԴ ՎԱՀԱԳՆԻ

Երկնէր երկին, երկնէր երկիր,

Երկնէր եւ ծովն ծիրանի.

Երկն ի ծովուն ունէր եւ զկարմրիկն եղեգնիկ:

Ընդ եղեգան փող ծո՛ւխ ելանէր,

Ընդ եղեգան փող բո՛ց ելանէր.

Եւ ի բոցոյն վազէր խարտեաշ պատանեկիկ:

Նա հուր հեր ունէր,

Բո՛ց ունէր մօրուս,

Եվ աչկունքն էին արեգակունք:

Կարդա այսպես.

ծովն — ծովըն

զկարմրիկն — ըզկարմրիկըն

ի բոցոյն — ի բոցույն

Բառարան

երկնէր — երկնում էր (ծնում էր)

երկին — երկինք(ը)

ծովն ծիրանի — ծիրանի ծովը

երկն — երկունքը

ի ծովուն — ծովում, ծովի մեջ

ունէր — 1. բռնել էր 2. ուներ

զկարմրիկն եղեգնիկ — կարմիր եղեգնիկին

ընդ եղեգան փող — եղեգնի փողով

ելանէր — ելնում էր

ի բոցոյն — այն բոցից

վազէր — վազում էր

աչկունք — աչիկները

արեգակունք – արեգակներ

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Գույն մատնանշող բառերը դուրս գրիր: Ո՞րն է բանաստեղծության մեջ իշխող գույնը:
2. Վահագնին նկարագրող պատկերները դուրս գրիր և ըստ դրանց ինքդ նկարագրիր նրան:
3. Ինչո՞ւ էր Վահագնն այդպիսին (ուշադրություն դարձրու նախորդող պատկերներին և պատասխանիր ըստ դրանց):
4. Քո կարծիքով, այս ծնունդն իրակա՞ն է, երևակայակա՞ն, թե՞ ինչ - որ բան խորհրդանշող:
5. Բանաստեղծությունն այնպես խմբագրիր, որ կրկնվող բառեր ու արտահայտություններ չլինեն: Բարձրաձայն կարդա և՛ բանաստեղծությունը, և՛ քո խմբագրածը. Փորձիր հասկանալ` թե ի՞նչ են տալիս կրկնությունները:
6. Բանաստեղծությունն աշխարհաբար դարձրու:

***

Քե՛զ ասեմ, այր քաջ Արտաշէս,

Որ յաղթեցեր քաջ ազգին Ալանաց,

Ե՛կ հաւանեա՛ց բանից աչագեղոյ դստերս Ալանաց`

Տալ զպատանիդ.

Զի վասն միոյ քինու ոչ է օրեն դիւցազանց`

Զայլոց դիւցազանց զարմից

Բառնալ զկենդանութիւն

Կամ ծառայեցուցանելով

Ի ստրկաց կարգի պահել

Եւ թշնամութիւն յաւիտենական

Ի մէջ երկոցունց ազգաց քաջաց հաստատել:

Կարդա այսպես

յաղթեցեր - հաղթեցեր

հաւանեաց - հավանյաց

աչագեղոյ - աչագեղո

զպատանիդ - ըզպատանիդ

զկենդանութիւն - ըզկենդանություն

միոյ - միո

դիւցազանց - դյուցազանց

յաւիտենական - հավիտենական

Բառարան

յաղթեցեր - հաղթեցիր

հաւանեաց - հավանիր

անսա - հավատա

բանից - խոսքերի (ն)

աչագեղոյ դստերս ալանաց - իմ` ալանաց աչագեղո դստեր

զպատանիդ - այդ պատանուն

զի - թե, որովհետև, քանի որ, քանզի

վասն - մասին, պատճառով, համար

միոյ քինու - մի քենի

դիւցազանց - դյուցազունների, դյուցազուններին

օրէն - օրենք, կարգ

զարմ - ցեղ, տոհմ, զավակ

զայլոց դիւցազանց զարմից - այլ դյուցազունների զարմից

բառնամ - վերցնել, տանել

բառնալ զկենդանութիւն - սպանել

ծառայեցուցանել - ծառայեցնել

ի ստրկաց կարգի - ստրուկների կարգում

թշնամութիւն յավիտենական - հավիտենական թշնամություն

ի մէջ երկոցունց ազգաց քաջաց - երկու քաջ ազգերի մեջ

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Նկատեցի՞ր, թե ինչպես է կարդացվում բառասկզբի յ տառը (հիշիր նաև յերկրի, յաշխարհս, յանձն, յափն բառաձևերը):
2. Հատվածն աշխարհաբար դարձրու:
3. Այս հատվածն ավելի շատ Արտաշեսի՞, թե՞ Սաթենիկի մասին է: (Փաստարկված խոսիր: )
4. Քո կարծիքով, Սաթենիկի համար եղբորն օգնե՞լն էր միայն կարևոր, թե՞ էլի մի բան:
5. Դուրս գրիր Սաթենիկի խելացիությունն արտահայտող տողերը:
6. Ըստ այս հատվածի, բնավորության ի՞նչ ուրիշ գիծ կարող ես վերագրել Սաթենիկին:
7. Փորձիր նկարագրել Սաթենիկին:
8. Գրավոր բնութագրիր Սաթենիկին:
9. Դուրս գրիր պատկերավոր բառակապակցությունները:
10. Բարձրաձայն կարդա հատվածն այնպես,, որ երևա`

ա) Սաթենիկը հավատում է իր խոսքի ուժին

բ) Սաթենիկը շատ է ուզում օգնել եղբորը, բայց վախենում է` չկարողանա:

***

Հեծավ արի արքայն Արտաշէս ի սեաւն գեղեցիկ,

Եւ հանեալ զոսկէօղ շիկափոկ պարանն,

Եւ անցեալ որպէս զարծուի սրաթեւ ընդ գետն,

Եւ ձգեալ զոսկէօղ շիկափոկ պարանն`

Ընկեց ի մէջք օրիորդին ալանաց,

Եւ շատ ցաւեցոյց զմէջք փափուկ օրիորդին,

Արագ հասուցանելով ի բանակն իւր:

Կարդա այսպես.

սեաւն — սյավն

հանեալ — հանյալ

ձգեալ — ձգյալ

զարծուի — արծվի

ցաւեցոյց — ցավեցույց

զմեջք — ըզմեջք

իւր — յուր

Նկատեցի՞ր` ինչպես է կարդացվում ու — ն ձայնավորից առաջ:

Բառարան

արի արքայն Արտաշէս — Արտաշես արի արքան, արի Արտաշես արքան

ի սեաւն գեղեցիկ — գեղեցիկ սևը (սև ձին)

հանեալ — հանելով, հանած, հանել(է)

ձգեալ — գցել

զարծուի սրաթեւ — սրաթև արծիվ

ընկեց — գցեց

ի մէջք օրիորդին ալանաց — ալանաց օրիորդի մեջքը

զմէջք օրիորդին ալանաց — ալանաց օրիորդի մեջքը

հասուցանելով — հասցնելով

ի բանակն իւր — իր բանակը

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Անցեալ բառը ինքդ բացատրիր:
2. Ի՞նչ բառով է արտահայտված արի բառի իմաստը նախորդ հատվածներում:
3. Դո՛ւրս գրիր պատկերավոր բառակապակցությունները:
4. Ոսկէօղ շիկափոկ պարանն բառակապակցությունը Խորենացին բացատրում է այսպես (հատվածն ուսուցչի օգնությամբ փոխադրիր).
5. Քանզի պատուեալ է առ Ալանս մորթ կարմիր` լայքա շատ եւ ոսկի բազում տուեալ ի վարձանս` առնու զտիկին օրիորդն Սաթինիկ: Այս է ոսկէօղ շիկափոկ պարանն:
6. Գտիր կրկնվող բառերն ու բառակապակցությունները և փորձիր բացատրել դրանց գործածությունը:
7. Ըստ այս հատվածի պատմիր Արտաշես արքայի մասին:
8. Բարձրաձայն կարդա ստեղծագործությունն այնպես, որ երևա`

ա) Արտաշեսի արարքն հերոսական է.

բ) գեղեցիկ, սովորական արաք է.

գ) վատ արարք է: 

Աստվածաշնչյան ընթերցումներ

Որ հատուցանէ չար փոխանակ բարւոյ, չար ի տանէ նորա մի պակասեսցէ։

Բառարան

որ- ով, ով որ

հատուցանէ- հատուցում է, տալիս է

փոխանակ բարւոյ- բարու փոխարեն

ի տանէ նորա-նրա տանից

մի պակասեսցէ- չպակասի, չի պակասի, չպիտի պակասի, չի պակասելու

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Նախադասությունն աշխարհաբար դարձր'ու։
2. Գրաբար դարձրո'ւ այս նախադասությունը.
3. Բարու փոխարեն չարով մի' հատուցիր (մի' հատուցաներ), չարը տանիցդ (ի տանէ քումմէ) չի պակասի։
4. Երկու նախադասությունների արտահայտած մտքերը տարբերվո՞ւմ են (պատասխանդ հիմնավորի'ր)։
5. Պատմի'ր մի պատմություն (կարդացած, լսած, հորինած), որի հետևությունն այս խրատը լինի։
6. Այս խրատը տեսանյութի կամ ռադիոնյութի վերածի'ր։